Φέτος τα Χριστούγεννα: ενας οδηγός επιβίωσης

Τι σημαίνουν τα Χριστούγεννα για εσας;

Α) Χαριτωμένες παιδικές φωνές που τραγουδούν τα κάλαντα ενώ ετοιμάζεται το χριστουγεννιάτικο τραπέζι που θα συγκεντρώσει όλη την οικογένεια σε μια ατμόσφαιρα θαλπωρής και αγάπης.

Β) Ψώνια, φασίνα, δουλειές της τελευταίας στιγμής και μετακινήσεις για επισκέψεις σε συγγενείς κατά τις οποίες αναμένεται να «μπουχτίσουμε» από φαγητό και αγάπη.

Γ) Μια υπέροχη – κατα τα άλλα γιορτή- που έχει μετατραπεί σε όργιο καταναλωτισμού και σε επίδειξη εκβιασμένης χαράς.

Δ) Αργίες, φίλε, επιτέλους αργίες.

Ναι, καλά μαντέψατε. Τα Χριστούγεννα είναι όλα τα παραπάνω και γι αυτό ας τα δεχτούμε ως έχουν, και – αν μπορούμε- ας τα απολαύσουμε!

Η περίοδος των Χριστουγέννων σηματοδοτεί πολλά περισσότερα από μια θρησκευτική γιορτή. Πρόκειται για μια γιορτή, που είτε το παραδεχόμαστε, είτε όχι μας επηρεάζει και σε ένα ψυχικό επίπεδο άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά. Η γιορταστική ατμόσφαιρα και η αργία δημιουργούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τη δημιουγία οικογενειακών τελετουργικών, όπως το περίφημο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Τα οικογενειακά τελετουργικά αποτελούν μικρές «σκηνοθεσίες» της καθημερινής ζωής με πολύ συγκεκριμένες λειτουργίες. Καταφέρνουν να δίνουν την αίσθηση ενός διαφορετικού, εκτός καθημερινότητας γεγονότος, ενώ ταυτόχρονα διαθέτουν μια επαναληπτικότητα, αφού στις περισσότερες οικογένειες υπάρχει μια πολύ συγκεκριμένη παράδοση σχετικά με το «πώς περνούν τα Χριστούγεννα».

Παρόλο που το φαγητό κατέχει μια πολύ σπουδαία θέση στα ελληνικά χριστουγεννιάτικά τραπέζια εύκολα διαπιστώνουμε ότι όλος ο γνώριμος σαματάς δε γίνεται για το φαγητό. Στο οικογενειακό τραπέζι ανταλλάσουμε δώρα, χαιρόμαστε με τη χαρά του άλλου και επιβεβαιώνουμε τις υπάρχουσες σχέσεις μεταξύ μας. Σε πολλές περιπτώσεις τα τελετουργικά αυτά λειτουργούν ως ανακωχές σε περιόδους συγκρούσεων και παρέχουν τη σιγουριά και την ασφάλεια ότι η γνώριμοι ρόλοι που κατέχει ο καθένας μέσα στην οικογένεια θα συνεχίσουν να υπάρχουν για ακόμα μια χρονιά. Έτσι αυτές οι «μικρές σκηνοθεσίες» μας οργανώνουν τη ζωή, δίνοντάς μας μια αίσθηση προσανατολισμού και κρατήματος.

Δεν είναι λίγοι ωστόσο εκείνοι που θα είχαν να πουν ότι οι οικογενειακές συγκεντρώσεις περισσότερη αναστάτωση τους προκαλούν παρά αίσθηση ηρεμίας και ασφάλειας. Τα κακά νέα είναι ότι ακόμα και αυτή η αναστάτωση και τα αρνητικά συναισθήματα αποτελούν μέρος του τελετουργικού του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, ακριβώς όπως η τάση μας να έχουμε σε αυτό το τραπέζι την ίδια θέση κάθε χρόνο, ακριβώς όπως το γνώριμο άγχος της οικοδέσποινας να είναι όλα τέλεια, ακριβώς όπως ο μισομεθυσμένος θείος που λέει κάθε χρόνο τα ίδια ανέκδοτα, ακριβώς όπως μια χορτοφάγος ανιψιά που κάθε τέτοια μέρα βρίσκει την ευκαιρία να ασκήσει κριτική στην υπερβολική κρεατοφαγία ή μια ξαδέρφη που θυμάται ότι και πέρυσι, όπως και φέτος εμφανιστήκαμε στην οικογενειακή σύγκέντρωση ασυνόδευτες, ενώ τα χρόνια περνούν και η φρεσκάδα δε θα διαρκέσει για πάντα... Τα καλά νέα είναι πως μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτές τις εντάσεις για να αποκτήσουμε μια καλύτερη κατανόηση των οικογενειακών μας σχέσεων μέσα στην ιστορία τους και ότι την επόμενη μέρα η ζωή μας θα ξαναμπεί στη θέση της.

Βέβαια σε κάθε οικογένεια η συγκεκριμένη παράδοση επιτρέπει κάποιες παραλλαγές. Έτσι κάθε χρόνο, το «με ποια ακριβώς πρόσωπα θα γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα, σε ποιο σπίτι, ποιοι θα πρέπει να κληθούν για να είναι εκεί και ποιοι θεωρούνται αυτόκλητοι» γίνεται αντικείμενο διαπραγμάτευσης, ενδεχομένως και διαμάχης.

Στην όλη ένταση θα πρέπει να προσθέσουμε το ότι τα Χριστούγεννα είναι γενικότερα συνδεδεμένα με το τέλος μιας ακόμα χρονιάς. Το οικογενειακό τραπέζι αποκτά και ένα χαρακτήρα απολογισμού. Και ένας απολογισμός έχει πάντα ένα γλυκόπικρο χαρακτήρα. Πιθανές απώλειες που σημάδεψαν την οικογένεια μέσα στη χρονιά γίνονται ιδιαίτερα επώδυνες τις μέρες αυτές και σηματοδοτούνται από την «άδεια καρέκλα» στο τραπέζι μας. Από την άλλη οι νέες αφίξεις, όπως πχ ένας γάμος στη διάρκεια της χρονιάς, αποτελούν «πόλο έλξης» για κείνους από το σόι που μπορεί να έχουν αυξημένη περιέργεια ή κουτσομπολίστικη διάθεση.

Αυτή η αναμενόμενη οικογενειακή μάζωξη ενόψει των Χριστουγέννων διαθέτει λοιπόν τη δυναμική α) να επιβεβαιώσει όλο αγάπη τους οικογενειακούς δεσμούς (ή τα οικογενειακά δεσμά – αν προτιμάτε), β) να μας σπάσει τα νεύρα, γ) να κάνει και τα δύο ταυτόχρονα.

Πώς λοιπόν θα βγούμε αλώβητοι από αυτή τη θύελλα συναισθημάτων, ανεπιθύμητων ερωτήσεων και έντασης που αναμένεται να βιώσουμε και φέτος τα Χριστούγεννα; Ακολουθούν μερικές σύντομες οδηγίες προς ναυτιλομένους:

1. Αποδεχτείτε ότι οι οικογενειακές συγκεντρώσεις έχουν περισσότερες από μια πλευρές: θα πάρετε και θα δώσετε αγάπη, πιθανόν να νιώσετε αποδοκιμασία για κάποιες επιλογές σας, πιθανόν να νιώσετε την ανάγκη να κρίνετε κάποιον για τις δικές του. Αν έτσι ήταν πάντα, δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος να είναι διαφορετικά φέτος. Ρυθμίστε τις προσδοκίες σας και -αν μπορείτε- αφήστε τη Χριστουγεννιάτικη μαγεία να σας επηρεάσει!

2. Αυτός που επιδιώκει την τελειότητα είναι καταδικασμένος να βιώνει την αποτυχία. Αγαπητές οικοδέσποινες, δε χάλασε κι ο κόσμος αν δεν έχετε προμηθευτεί το αγαπημένο ποτό του Χ θείου, ή αν την τελευταία στιγμή εμφανιστεί στο τραπέζι κάποιος μη- αναμενόμενος – άλλοστε είμαι σίγουρη πως φαγητό υπάρχει! Η οποιαδήποτε αναποδιά μπορεί να αντιμετωπιστεί με χιούμορ και με την πανάρχαιη αναφορά στους...καλικάτζαρους- αφήστε που αυτό θα τονώσει και το πνεύμα των Χριστουγέννων!

3. Κάντε τον προσωπικό σας απολογισμό ώστε να μη βρεθείτε... απολογούμενοι! Αξιοποιήστε τη μελαγχολία που μπορεί να σας δημιουργούν οι γιορτές για να σκεφτείτε την παρούσα κατάσταση της ζωής σας και τη θέση σας στον κόσμο. Έτσι θα σας είναι πιο εύκολο να οριοθετήσετε τους –κατά τα άλλα- αγαπημένους σας συγγενείς, που είτε από περιέργεια, είτε από ενδιαφέρον, είτε από διάθεση για κουτσομπολιό θέλουν να μάθουν και να σχολιάσουν τις επιλογές σας.

4. Αφαιθείτε στις απολαύσεις του τραπεζιού με μια αίσθηση μέτρου. Το φαγητό στο οικογενειακό πλαίσιο σηματοδοτεί πολλά περισσότερα από την τροφή: αφθονία, στοργή, αγάπη, παρηγοριά, κοντινότητα και απόσταση, έλεγχο, συμπερίληψη και αποκλεισμούς. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί επίσης να δυναμιτίσει μια ήδη φορτισμένη ατμόσφαιρα. Αν θέλετε να διατηρήσετε μια απόσταση από τέτοιου είδους συναισθήματα προσπαθήστε να μην παρασυρθείτε σε ακρότητες.

5. Παραδειγματιστείτε από τους πιο...έμπειρους. Αυτές τις «σκηνοθεσίες της καθημερινής ζωής» άλλοι τις λατρεύουν, άλλοι τις απεχθάνονται, κι άλλοι τις παρακολουθούν με κάποια αποστασιοποίηση, δλδ με λιγότερη συναισθηματική εμπλοκή. Σε όλα τα οικογενειακά τραπέζια υπάρχει το πρόσωπο εκείνο που σε περίπτωση έντασης θυμάται να δυναμώσει τη μουσική ή να αλλάξει θέμα συζήτησης, φροντίζοντας για τη διατήρηση της κοινής ειρήνης. Παρατηρήστε τους δικούς σας ανθρώπους. Ποιος από αυτούς διατηρεί μια τέτοια...φιλειρηνική στάση; Πώς το καταφέρνει;

6. Μην κάνετε τίποτα από τα παραπάνω! Η σκέψη «επειδή είναι Χριστούγεννα πρέπει να είμαι κάπως» είναι αρκετά περιοριστική για τις διακοπές σας! Δεχτείτε τα συναισθήματά σας οσοδήποτε αντιφατικά, προσπαθείστε να ακούσετε τις προσωπικές σας ανάγκες, σχετιστείτε ελεύθερα με τα άτομα που αισθάνεστε άνετα και- αν μπορείτε- απολαύστε την εορταστική ατμόσφαιρα!